Hiểu Rõ Sự Khác Biệt Giữa Perpetual Và Futures Đáo Hạn

Chào mừng các nhà giao dịch mới bước chân vào thế giới năng động và đầy tiềm năng của thị trường hợp đồng tương lai tiền điện tử. Là một chuyên gia trong lĩnh vực này, tôi nhận thấy rằng một trong những điểm gây nhầm lẫn nhất cho người mới bắt đầu chính là sự khác biệt cơ bản giữa hai loại hợp đồng phổ biến nhất: Hợp đồng Tương lai Vĩnh viễn (Perpetual Futures) và Hợp đồng Tương lai Đáo hạn (Expiry Futures).

Việc hiểu rõ cơ chế hoạt động, đặc điểm và rủi ro của từng loại là nền tảng thiết yếu để xây dựng chiến lược giao dịch thành công và bảo vệ vốn của bạn. Bài viết này sẽ đi sâu vào việc phân tích chi tiết hai công cụ phái sinh này, giúp bạn tự tin hơn khi lựa chọn công cụ phù hợp với phong cách giao dịch của mình.

Hợp Đồng Tương Lai Là Gì? Một Cái Nhìn Tổng Quan

Trước khi đi vào sự khác biệt, chúng ta cần thống nhất về khái niệm chung. Hợp đồng tương lai (Futures Contract) là một thỏa thuận pháp lý giữa hai bên để mua hoặc bán một tài sản cơ sở (trong trường hợp này là tiền điện tử như Bitcoin hoặc Ethereum) tại một mức giá xác định vào một ngày cụ thể trong tương lai.

Mục đích chính của hợp đồng tương lai là: 1. **Phòng ngừa rủi ro (Hedging):** Giúp các nhà sản xuất, người nắm giữ tài sản hoặc các tổ chức bảo vệ mình khỏi biến động giá bất lợi. 2. **Đầu cơ (Speculation):** Cho phép các nhà giao dịch kiếm lợi nhuận từ dự đoán hướng đi của giá tài sản mà không cần sở hữu tài sản cơ sở.

Thị trường tiền điện tử đã cách mạng hóa hợp đồng tương lai bằng cách giới thiệu các sản phẩm đòn bẩy cao và đặc biệt là Hợp đồng Vĩnh viễn.

Hợp Đồng Tương Lai Đáo Hạn (Expiry Futures)

Hợp đồng tương lai đáo hạn, hay còn gọi là hợp đồng tương lai truyền thống, mô phỏng sát nhất các hợp đồng tương lai được giao dịch trên các sàn giao dịch hàng hóa truyền thống (như dầu mỏ, vàng).

1. Đặc Điểm Cốt Lõi: Ngày Đáo Hạn Cố Định

Điểm khác biệt lớn nhất của Futures Đáo hạn là chúng có **ngày hết hạn (expiration date)** được xác định trước.

**Cơ chế:** Khi bạn mở một vị thế mua (long) hoặc bán (short) hợp đồng tương lai đáo hạn, bạn cam kết rằng vị thế đó sẽ được thanh lý hoặc giao nhận vào ngày đáo hạn đã thỏa thuận (ví dụ: hợp đồng BTC/USDQ3 2024).
**Thanh toán:** Khi đến ngày đáo hạn, hợp đồng sẽ được thanh toán. Hầu hết các hợp đồng tương lai tiền điện tử là hợp đồng thanh toán bằng tiền mặt (cash-settled), nghĩa là sự chênh lệch giá trị giữa giá mở cửa và giá thanh toán sẽ được chuyển khoản giữa các bên, thay vì giao nhận tài sản thực tế. Tuy nhiên, một số hợp đồng có thể yêu cầu giao nhận tài sản cơ sở.

2. Sự Chênh Lệch Giá So Với Thị Trường Giao Ngay (Spot)

Giá của hợp đồng tương lai đáo hạn thường khác biệt so với giá giao ngay của tài sản cơ sở. Sự khác biệt này được gọi là **Basis**.

**Contango:** Khi giá hợp đồng tương lai cao hơn giá giao ngay. Điều này thường xảy ra khi thị trường kỳ vọng giá sẽ tăng trong tương lai hoặc do chi phí nắm giữ (cost of carry).
**Backwardation:** Khi giá hợp đồng tương lai thấp hơn giá giao ngay. Điều này thường cho thấy tâm lý thị trường đang bi quan hoặc có nhu cầu cấp thiết đối với tài sản giao ngay ngay lập tức.

Khi ngày đáo hạn đến gần, giá hợp đồng tương lai sẽ hội tụ (converge) về giá giao ngay.

3. Tái Cơ Cấu Vị Thế (Rolling Over)

Vì hợp đồng đáo hạn sẽ hết hạn, các nhà giao dịch muốn duy trì vị thế lâu dài của mình phải thực hiện hành động "đảo hợp đồng" (rolling over).

**Quy trình:** Trước khi hợp đồng hiện tại hết hạn, nhà giao dịch phải đóng vị thế cũ và mở một vị thế tương đương trên hợp đồng có kỳ hạn xa hơn (ví dụ: từ hợp đồng tháng 3 sang hợp đồng tháng 6).
**Chi phí:** Việc đảo hợp đồng có thể phát sinh chi phí giao dịch và có thể bị ảnh hưởng bởi Basis hiện tại, đặc biệt nếu thị trường đang ở trạng thái Contango mạnh.

4. Ưu Điểm và Nhược Điểm của Futures Đáo Hạn

Nếu bạn quan tâm đến việc phân tích sâu hơn về tâm lý thị trường và các yếu tố ảnh hưởng đến giá cả, việc nắm vững các khái niệm về khối lượng giao dịch là rất quan trọng. Bạn có thể tham khảo thêm về [Phân Tích Khối Lượng trong Giao Dịch Futures: Đọc Vị Thị Trường] để hiểu cách các nhà giao dịch lớn định hình xu hướng.

Hợp Đồng Tương Lai Vĩnh Viễn (Perpetual Futures)

Hợp đồng tương lai vĩnh viễn (Perpetuals) là sản phẩm tiên phong và phổ biến nhất trên các sàn giao dịch tiền điện tử hiện đại (như Binance, Bybit, OKX). Chúng được thiết kế để mô phỏng giá của thị trường giao ngay, nhưng không bao giờ đáo hạn.

1. Đặc Điểm Cốt Lõi: Không Có Ngày Đáo Hạn

Như tên gọi, hợp đồng vĩnh viễn **không có ngày hết hạn**. Điều này cho phép nhà giao dịch giữ vị thế mua hoặc bán của mình vô thời hạn, miễn là họ duy trì đủ ký quỹ (margin) để tránh bị thanh lý.

2. Cơ Chế Neo Giá: Phí Funding (Phí Tài Trợ)

Vì không có ngày đáo hạn để buộc giá hợp đồng hội tụ về giá giao ngay, Perpetual Futures sử dụng một cơ chế độc đáo gọi là **Phí Funding (Funding Rate)** để giữ giá hợp đồng gần với giá giao ngay.

**Cách hoạt động:** Phí Funding được trao đổi trực tiếp giữa các nhà giao dịch giữ vị thế Long và các nhà giao dịch giữ vị thế Short theo một chu kỳ nhất định (thường là 8 giờ một lần).

   *   **Funding Rate Dương ( > 0%):** Vị thế Long trả phí cho vị thế Short. Điều này xảy ra khi có nhiều người mua (Long) hơn, cho thấy tâm lý lạc quan và giá hợp đồng đang giao dịch cao hơn giá giao ngay.
   *   **Funding Rate Âm ( < 0%):** Vị thế Short trả phí cho vị thế Long. Điều này xảy ra khi có nhiều người bán (Short) hơn, cho thấy tâm lý bi quan và giá hợp đồng đang giao dịch thấp hơn giá giao ngay.

**Mục tiêu:** Cơ chế này khuyến khích các nhà giao dịch cân bằng lại thị trường. Nếu phí quá cao, các nhà giao dịch sẽ có động lực mở vị thế ngược lại để nhận phí funding, từ đó kéo giá hợp đồng về gần giá giao ngay hơn.

3. Đòn Bẩy Cao và Rủi Ro Thanh Lý

Perpetuals thường đi kèm với mức đòn bẩy rất cao (có thể lên tới 100x hoặc hơn). Mặc dù đòn bẩy giúp khuếch đại lợi nhuận, nó cũng làm tăng đáng kể rủi ro thanh lý (liquidation).

**Thanh lý:** Nếu thị trường đi ngược lại dự đoán của bạn và số tiền ký quỹ (margin) của bạn không đủ để đáp ứng các yêu cầu duy trì ký quỹ (maintenance margin), sàn giao dịch sẽ tự động đóng vị thế của bạn để ngăn chặn khoản lỗ vượt quá số tiền ký quỹ ban đầu.

4. Ưu Điểm và Nhược Điểm của Perpetual Futures

| Ưu Điểm | Nhược Điểm | | :--- | :--- | | Không cần phải đảo hợp đồng (rolling over). | Phí Funding có thể trở thành chi phí đáng kể nếu duy trì vị thế lâu trong thị trường có xu hướng mạnh. | | Lý tưởng cho giao dịch theo xu hướng (trend following) và giao dịch trong ngày (day trading). | Rủi ro thanh lý cao do đòn bẩy lớn và không có ngày hết hạn để "thoát hiểm". | | Giá bám sát giá giao ngay hơn nhờ cơ chế Funding. | Có thể phức tạp hơn để hiểu cơ chế Funding ban đầu. |

Để đảm bảo quyền lợi của bạn khi giao dịch trên các nền tảng này, việc tìm hiểu về các quy định của sàn là điều cần thiết. Hãy tham khảo [Tuân Thủ Quy Định của Các Sàn Giao Dịch Futures: Bảo Vệ Quyền Lợi Của Bạn] để biết thêm chi tiết.

Bảng So Sánh Chi Tiết: Perpetual vs. Futures Đáo Hạn

Để làm rõ hơn, dưới đây là bảng so sánh trực quan các yếu tố chính phân biệt hai loại hợp đồng này:

Đặc Điểm	Hợp Đồng Vĩnh Viễn (Perpetual)	Hợp Đồng Đáo Hạn (Expiry)
Ngày Hết Hạn	Không có (Vô thời hạn)	Có ngày đáo hạn cố định
Cơ Chế Neo Giá	Phí Funding (Funding Rate)	Hội tụ giá tự nhiên khi đáo hạn
Chu Kỳ Thanh Toán	Thường xuyên (ví dụ: mỗi 8 giờ)	Một lần duy nhất vào ngày đáo hạn
Quản Lý Vị Thế	Thụ động (chỉ cần duy trì ký quỹ)	Chủ động (cần đảo hợp đồng)
Mối Quan Hệ Với Giá Giao Ngay	Rất gần, được điều chỉnh bằng Funding Rate	Thay đổi theo kỳ hạn (Contango/Backwardation)
Thanh Lý	Dựa trên ký quỹ và biến động giá	Dựa trên ký quỹ và biến động giá (hoặc thanh lý khi đáo hạn nếu không đóng)
Phù Hợp Với	Day trading, Swing trading ngắn hạn	Hedging, giao dịch theo chu kỳ kinh tế vĩ mô

Phân Tích Sâu Về Tác Động Của Cơ Chế Giá Cả

Sự khác biệt giữa Phí Funding và sự hội tụ giá khi đáo hạn là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến chi phí và chiến lược giao dịch của bạn.

Tác Động của Phí Funding lên Chiến Lược Perpetual

Nếu bạn là một nhà giao dịch sử dụng đòn bẩy cao và giữ vị thế Long trong một thị trường tăng trưởng mạnh mẽ (Bull Market), bạn sẽ liên tục phải trả Phí Funding. Về lâu dài, tổng số tiền phí này có thể ăn mòn đáng kể lợi nhuận của bạn, ngay cả khi giá tài sản cơ sở tăng lên.

Ngược lại, nếu bạn đang bán khống (Short) trong một đòn bẩy lớn và thị trường đang trong xu hướng tăng, việc nhận Phí Funding có thể bù đắp một phần chi phí cơ hội hoặc thậm chí tạo ra thu nhập thụ động nếu bạn đang thực hiện chiến lược Market Neutral (ví dụ: Long Spot và Short Perpetual).

Tác Động của Basis lên Chiến Lược Futures Đáo Hạn

Trong hợp đồng đáo hạn, chi phí nắm giữ được phản ánh qua Basis.

Giả sử bạn mua hợp đồng BTC/USDQ6 (đáo hạn tháng 6) khi nó đang giao dịch ở mức Contango 5% so với giá giao ngay. Điều này có nghĩa là thị trường đang định giá rủi ro và chi phí nắm giữ trong 3 tháng tới là 5%. Nếu bạn giữ hợp đồng này đến khi đáo hạn, bạn sẽ nhận được lợi nhuận 5% (trừ chi phí giao dịch) nếu giá không thay đổi, chỉ nhờ vào sự hội tụ giá.

Tuy nhiên, nếu bạn cần đóng vị thế trước ngày đáo hạn, bạn sẽ phải bán hợp đồng tương lai đó trên thị trường thứ cấp. Giá bán sẽ phụ thuộc vào Basis tại thời điểm đó.

Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về cách các nhà giao dịch chuyên nghiệp sử dụng các chỉ báo để dự đoán hướng đi của thị trường, việc xem xét các công cụ phân tích kỹ thuật là cần thiết. Bạn có thể tìm hiểu thêm về các phương pháp phân tích tại [Phân Tích Khối Lượng trong Giao Dịch Futures: Đọc Vị Thị Trường].

Khi Nào Nên Chọn Loại Hợp Đồng Nào?

Việc lựa chọn giữa Perpetual và Expiry Futures phụ thuộc hoàn toàn vào mục tiêu giao dịch, khung thời gian và khả năng chấp nhận rủi ro của bạn.

Chọn Perpetual Futures Khi:

1. **Giao dịch ngắn hạn (Day Trading/Scalping):** Khi bạn chỉ giữ vị thế trong vài giờ hoặc vài ngày, phí funding thường không đáng kể, và bạn không muốn bị ràng buộc bởi ngày đáo hạn. 2. **Tận dụng đòn bẩy tối đa:** Perpetual cung cấp tính thanh khoản và đòn bẩy cao nhất, lý tưởng cho các chiến lược cần đòn bẩy lớn. 3. **Muốn giữ vị thế theo xu hướng dài hạn mà không cần can thiệp:** Bạn tin vào một xu hướng lớn và không muốn phải lo lắng về việc đảo hợp đồng hàng quý.

Chọn Futures Đáo Hạn Khi:

1. **Hedging cho các vị thế giao ngay dài hạn:** Nếu bạn sở hữu BTC và lo lắng về một sự kiện sắp tới (ví dụ: quyết định của ngân hàng trung ương), việc bán hợp đồng đáo hạn trong tháng đó là cách phòng ngừa rủi ro chính xác nhất. 2. **Giao dịch dựa trên sự thay đổi của Basis:** Các nhà giao dịch chuyên nghiệp thường giao dịch chênh lệch giá giữa các kỳ hạn (Calendar Spreads), điều này chỉ khả thi với hợp đồng đáo hạn. 3. **Ưu tiên sự rõ ràng về thời gian:** Bạn muốn biết chính xác khi nào rủi ro của hợp đồng sẽ kết thúc. Việc này giúp tránh những bất ngờ về Phí Funding hoặc các sự kiện thanh khoản đột ngột.

Để hiểu rõ hơn về các rủi ro liên quan đến việc hết hạn hợp đồng, bạn có thể tham khảo tài liệu về [Hết Hạn Hợp Đồng].

Kết Luận: Nắm Vững Công Cụ Để Thành Công

Thị trường hợp đồng tương lai tiền điện tử mang lại cơ hội to lớn, nhưng nó cũng đi kèm với những phức tạp kỹ thuật. Sự khác biệt giữa Perpetual và Futures Đáo hạn không chỉ nằm ở tên gọi mà còn ở cơ chế định giá và quản lý rủi ro cốt lõi.

**Perpetual:** Linh hoạt, không đáo hạn, nhưng bị chi phối bởi Phí Funding.
**Expiry Futures:** Có cấu trúc rõ ràng, ngày kết thúc cố định, nhưng đòi hỏi quản lý chủ động (đảo hợp đồng).

Là một nhà giao dịch chuyên nghiệp, tôi khuyên bạn nên bắt đầu với một loại hợp đồng mà bạn cảm thấy thoải mái nhất, thường là Perpetual do tính thanh khoản và sự phổ biến của nó trên các sàn giao dịch lớn. Tuy nhiên, đừng bao giờ bỏ qua hợp đồng đáo hạn, vì chúng là công cụ phòng ngừa rủi ro mạnh mẽ và là nền tảng của giao dịch phái sinh truyền thống.

Hãy luôn nhớ rằng, giao dịch phái sinh đòi hỏi kỷ luật cao và sự hiểu biết sâu sắc về các cơ chế bên trong. Chúc bạn giao dịch thành công và quản lý rủi ro hiệu quả!

Các sàn giao dịch Futures được khuyến nghị

Sàn	Ưu điểm & tiền thưởng Futures	Đăng ký / Ưu đãi
Binance Futures	Đòn bẩy lên tới 125×, hợp đồng USDⓈ-M; người dùng mới có thể nhận tới 100 USD voucher chào mừng, thêm 20% giảm phí spot trọn đời và 10% giảm phí futures trong 30 ngày đầu	Đăng ký ngay
Bybit Futures	Hợp đồng perpetual nghịch đảo & tuyến tính; gói chào mừng lên tới 5 100 USD phần thưởng, bao gồm coupon tức thì và tiền thưởng theo cấp bậc lên tới 30 000 USD khi hoàn thành nhiệm vụ	Bắt đầu giao dịch
BingX Futures	Copy trading & tính năng xã hội; người dùng mới có thể nhận tới 7 700 USD phần thưởng cộng với 50% giảm phí giao dịch	Tham gia BingX
WEEX Futures	Gói chào mừng lên tới 30 000 USDT; tiền thưởng nạp từ 50–500 USD; bonus futures có thể dùng để giao dịch và thanh toán phí	Đăng ký WEEX
MEXC Futures	Tiền thưởng futures có thể dùng làm ký quỹ hoặc thanh toán phí; các chiến dịch bao gồm bonus nạp (ví dụ: nạp 100 USDT → nhận 10 USD)	Tham gia MEXC

Tham gia cộng đồng của chúng tôi

Theo dõi @startfuturestrading để nhận tín hiệu và phân tích.